Turizm Fakültesi Turizm Rehberliği öğrencilerimiz Mesleki Uygulama dersi kapsamında farklı tarihlerde Satala Antik Kenti, Kov Kalesi ve Süleymaniye Mahallesi’ni ziyaret ettiler. Dersin yürütücüsü Doç. Dr. İsmail ÇALIK nezaretinde gerçekleşen saha uygulamalarında, öğrencilerimiz tarihi alanların tarihi, coğrafyası, turizm çekicilikleri, kültürel özellikleri ile ilgili hazırladıkları sunumları anlattılar.

Saha Uygulaması kapsamında ilk ziyaret edilen rota Satala Antik Kenti oldu. Öğrencilerimizin alanla ilgili sunumlarının ardından antik kent yakınındaki Sadak Barajı’na uğrayıp daha sonra yol üzerindeki Kov Kalesi ziyaret edildikten sonra Gümüşhane’ye dönülmüştür.

Satala Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’da kurduğu dört önemli lejyon (askeri karargâh) kentinden biridir. Diğerleri ise Malatya, Samsat ve Zeugma’dır. Roma’nın doğu sınırını korumak amacıyla kurduğu askeri üsler arasındadır. Roma döneminde Partlara karşı, Bizans İmparatorluğu döneminde ise Sasani saldırılarını önlemek amacıyla kurulmuştur. Satala’ya Roma İmparatorluğu tarafından ilk olarak XVI. Flavia Firma lejyonu (MS. 70) , daha sonra da XV. Apollinaris (MS. 117-138) lejyonu konuşlandırılmıştır.  XV. Apollinaris lejyonunun kurulmasıyla bölge, Roma İmparatorluğunun doğudaki en önemli askeri üslerinden biri olmuştur. Satala’daki lejyon tarihteki ilk yenilgi MS. 256 yılında Sasani Kralı I. Shapur’a karşı alınmıştır. I. Justinianus (MS. 527-565) döneminde de askeri önemini koruyan kent, 7. Yüzyıldaki Arap akınlarına kadar askeri işlevini sürdürmüştür.

Kelkit ilçesi Sadak Köyü sınırları içerisinde bulunan Satala Antik Kenti, Kelkit ilçesine 25 km, Gümüşhane kent merkezine ise 85 km mesafededir. Yeşilırmak nehrini besleyen en önemli akarsulardan biri olan Kelkit Çayı’nı oluşturan iki koldan birisi Satala’nın yaklaşık 1 km. doğusunda yer alan Sadak Çayı’dır. Bu vadi stratejik konumu nedeniyle tarihsel süreçte kullanılan yol güzergâhlarından biri olmuştur. Roma lejyonları genel olarak düz alanlara konumlanırken, Satala’da 1700 rakımlı dağlık bir alanda lejyon kurulmuştur. Bu durumun temel nedenleri arasında kentin maden yataklarına yakınlığı ve stratejik konumu gösterilmektedir.

Kentteki arkeolojik mirası ortaya çıkarmak amacıyla yapılan en kapsamlı kazı 2018 Yılında Bartın Üniversitesi’nden Doç. Dr. Şahin Yıldırım tarafından gerçekleştirilmiştir. 2017 yılında ön hazırlıklara başlanarak alan içerisindeki mekânların ana hatları belirlenmiş ve yaklaşık 20 dönümlük alan kamulaştırılmıştır. Ayrıca yine aynı yıl kentteki temel yapılan röleve ve çizimleri yapılmıştır. 2018 yılında ise castrum (lejyon merkezi), akropolis (yüksek bir tepe üzerinde inşa edilmiş kale ya da komleks) ve nekropol (mezarlık) olmak üzere 3 farklı alanda kazılar yapılmıştır. Yapılan kazılarda Roma ve Bizans dönemine ait seramik, cam ve metal ve XV. Apollinaris damgalı tuğla ve çatı kiremit parçaları bulunmuştur. Ayrıca Orta Bizans Dönemi’ne ait mezar taşlarına rastlanılmıştır. 2021 yılı ve sonrasında yapılan kazılarda ise Satala’da Geç Tunç Çağı'na ait 5 bin yıllık mezar ile Ayasofya’yı yaptıran İmparator Justinyanus’un tamir ettirdiği kale surları, bin 500 yıllık hamam yapısı, alana 2 kilometre uzaklıktaki Sökmen köyünde de Urartu dönemine ait yaklaşık 3 bin yıl öncesinin bronz savaşçı kemeri ve Urartu mezarı bulunmuştur. Yani bölgede şuana kadar yapılan kazılarda Genç Tunç Çağı’na (MÖ 5000) kadar gidildiği anlaşılmaktadır.

İlimiz Esenyurt Köyü sınırları içerisinde yer alan Kov Kalesi ise Gümüşhane sınırları içerisinde ihtişamı ile öne çıkan kaleler arasındadır. 1361 yılında III. Alexios tarafından Bayburt bölgesinden gelen akınlara karşı koymak gayesiyle  yapılmış olduğu rivayet edilen Kov Kalesi 130 metre yükseklikteki bir ana kaya üzerine kuruludur. En yüksek noktası ise 1760 metredir. Kalenin kuzey cephesinin doğu-batı uzantısı yaklaşık 70 metredir. Kalenin kuzey cephesinin doğu batı uzantısı, yaklaşık 70.000 m.dir. Doğu, kuzey ve güney yönlerinden kaleye ulaşmak olanaksızdır. Kale dökdörtgen planlı ve duvarları köşeli yuvarlak ve üçgen burçlarla desteklidir.Doğu cephesinde gidildiğinde hoş bir manzarası olan yüksek bir kayanın üstüne dikilen Kov Kalesi, güney ve doğuya hakim olan bir görüntüye sahiptir. Geçmişte çevresinde antik bir kent olduğu söylenmektedir. Kalenin batısında düzenli bir şekilde uzanan iki yayla bulunmaktadır.

Saha uygulaması kapsamında ziyaret edilen bir diğer turizm alanı ise eski Gümüşhane olarak adlandırılan Süleymaniye Mahallesidir. Eski hastanenin önünden başlayan saha uygulamasında sırasıyla Sadullah Efendi Camii, Daltaban Çeşmesi, Dere Mahallesi Minaresi, Süleymaniye Ulu Camii, Suluhan, Ali Fuat Kadirbeyoğlu Konağı ve Paşa Hamamı, Rum Okulu (Sarı Mektep), Metropoliten Kilisesi, Küçük Camii, Hagios Theodoros Kilisesi, Hagios lonnes Kaya Kilisesi ziyaret edilmiş ve öğrencilerin alanlar ile ilgili hazırladıkları sunumlar dinlenmiştir. Farklı din, ırk ve kültürden insanların geçmişte barış içerisinde yaşadığı mahallede farklı kültürlere ait camii, kilise, han, hamam, okul ve konakların bir çoğu ayaktadır. Bazıları ise restore edilerek turizme kazandırılmayı beklemektedir.